هیأت تخصصی اداری و امور عمومی
* شماره پــرونـــده: هـ ت/ ۰۲۰۰۳۸۱
شماره دادنامه سیلور: ۱۴۰۲۳۱۳۹۰۰۰۳۰۶۲۸۲۴ تاریخ:۲۴/۱۱/۱۴۰۲
* شاکی: آقای ابوالفضل قاسمی حصار
*طرف شکایت: نهاد ریاست جمهوری
*موضوع شکایت و خواسته: ابطال اطلاق شق ۱ بند الف ماده ۲ و شق ۱ بند ب ماده ۲ و عبارت ۱۸ سال تمام از ستون شرط سنی ردیف ۱ و ۲ طبقه‌بندی انواع گواهینامه‌های رانندگی مندرج در ماده ۱۳ آیین‌نامه صادره از انواع گواهینامه‌های رانندگی مصوب ۹/۱۱/۱۳۹۰ از تاریخ تصویب (منظور از اطلاق نسبت به افراد زیر ۱۸ سال دارای حکم رشد و شرایط جسمانی مناسب تعیین قد و وزن جهت تصدی وسایل نقلیه
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
* شاکی دادخواستی به طرفیت نهاد ریاست جمهوری به خواسته فوق‌الذکر به دیوان عدالت اداری تقدیم کرده که به هیأت عمومی ارجاع شده است متن مقرره مورد شکایت به قرار زیر می‌باشد:
آیین‌نامه صادره از انواع گواهینامه‌های رانندگی مصوب ۹/۱۱/۱۳۹۰
شق ۱ بند الف ماده ۲: داشتن حداقل هجده سال تمام.
شق ۱ بند ب ماده ۲: داشتن حداقل هجده سال تمام.
*دلایل شاکی برای ابطال مقرره مورد شکایت:
مصوبه مغایر قاعده لاضر و لاضر فی الاسلام و قاعده لا مسامحه فی التحدیدات و نظریه شورای نگهبان پیوست شده است.
ضمن اینکه سن ۱۸ سال به تقلید از حقوق فرانسه و قبل از انقلاب اسلامی تصویب شد.
این شرط مغایر اصول ۷۱ و ۸۵ قانون اساسی مغایر بندهای ۶، ۷، ۹، ۱۰، ۱۲ و ۱۴ اصل ۳ و بندهای ۱، ۲، ۴ و ۵ قانون اساسی و اصول ۴، ۹، ۱۹، ۲۰، ۲۲، ۲۸ و ۴۰ قانون اساسی و موجب سلب آزادی و مشروع و خارج از حدود اختیار هیأت وزیران مندرج در اصل ۱۳۸ و نیز مغایر اصول ۳۴، ۱۷۰ و ۷۳ قانون اساسی است.
ماده۱ـ هر کس بخواهد با هر نوع وسیله نقلیه موتوری زمینی رانندگی نماید باید گواهینامه رانندگی متناسب با آن وسیله را دارا باشد.
تبصره ـ گواهینامه رانندگی برای انواع وسایل نقلیه موتوری و غیر موتوری زمینی حسب شرایط بر اساس تشخیص و اعلام راهنمایی و رانندگی صادر می‌شود.
ماده۲ـ انواع گواهینامه‌های رانندگی با شرایط زیر توسط راهنمایی و رانندگی صادر می‌شود:
الف ـ شرایط شرکت در آزمایش‌ها و صدور گواهینامه موتورسیکلت (برای رانندگی با موتورسیکلت‌های با حجم موتور تا دویست سی سی):
۱ ـ داشتن حداقل هجده سال تمام.
۲ ـ ارایه گواهی سلامت جسمی و روانی از مراجع صلاحیتدار پزشکی.
۳ـ ارایه گواهی طی دوره‌های آموزش نظری و عملی از آموزشگاهها یا مراکز مجاز آموزش رانندگی.
۴ ـ قبول شدن در آزمونهای تئوری آیین‌نامه و مهارت عملی رانندگی با موتورسیکلت دویست سی سی.
ب ـ شرایط شرکت در آزمایش‌ها و صدور گواهینامه پایه سوم (برای رانندگی با وسایل نقلیه موتوری با حداکثر مجموع وزن و ظرفیت بار ۵ /۳ تن یا حمل حداکثر نه نفر سرنشین با احتساب راننده):
۱ـ داشتن حداقل هجده سال تمام.
۲ـ ارایه گواهی سلامت جسمی و روانی از مراجع صلاحیتدار پزشکی.
۳ـ ارایه گواهی طی دوره‌های آموزش کاربری با وسیله نقلیه مورد تقاضا از آموزشگاهها یا مراکز مجاز آموزش رانندگی.
۴ـ قبول شدن در آزمونهای نظری آیین‌نامه و مهارت عملی رانندگی با وسیله نقلیه مربوط.
تبصره ـ در گواهینامه‌های ویژه، نوع وسیله نقلیه ای که دارنده می‌تواند با آن کار و رانندگی نماید قید می‌شود.
ماده ۳ ـ مدت اعتبار انواع گواهینامه رانندگی ده سال است و پس از پایان اعتبار آن و در صورت احراز سلامت جسمی و روانی، برای دوره‌های ده ساله تجدید می‌شود. افرادی که سن آنها بیش از هفتاد سال تمام باشد، مکلفند هر پنج سال یک بار جهت احراز سلامت جسمی و روانی و در صورت لزوم، تعویض گواهینامه متناسب با شرایط جسمی و روانی خود به راهنمایی و رانندگی مراجعه نمایند.
ماده۴ـ دارندگان گواهینامه‌های رانندگی موتورسیکلت و پایه سوم در اولین مرحله صدور در سال اول مکلف به رعایت محدودیتها و شرایط ویژه‌ای می‌باشند که در صورت رعایت آنها و رعایت مقررات این آیین‌نامه گواهینامه رانندگی آنان تا سقف مندرج در ماده ۳ معتبر خواهد بود.
تبصره ـ شرایط و ضوابط مربوط به محدودیتهای رانندگی در سال اول صدور گواهینامه‌های موتورسیکلت و پایه سوم به موجب دستورالعملی خواهد بود که ظرف سه ماه پس از ابلاغ این آیین‌نامه، توسط نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران تهیه و به تأیید وزیر کشور خواهد رسید.
ماده۵ ـ راهنمایی و رانندگی می‌تواند در صورت لزوم، آزمایش مجدد مقررات راهنمایی و رانندگی و مهارت عملی را پیش از صدور گواهینامه از درخواست کنندگان به عمل آورد.
ماده۶ ـ مراجع انجام معاینات پزشکی و همچنین ضوابط احراز سلامت جسمی و روانی درخواست کنندکان و هر گونه تغییر در آن به پیشنهاد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی توسط کارگروهی متشکل از نمایندگان وزارتخانه‌های کشور، راه و شهرسازی و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و راهنمایی و رانندگی تعیین می‌شود.
ماده۷ـ آزمون آیین‌نامه و مقررات راهنمایی و رانندگی به صورت نوشتاری یا رایانه‌ای انجام می‌گیرد. در موارد خاص، راهنمایی و رانندگی می‌تواند آزمونهای نظری را به صورت شنیداری انجام دهد.
ماده۸ ـ مکان آزمونها و نوع وسیله نقلیه برای احراز مهارت عملی رانندگی که متناسب با نوع گواهینامه رانندگی درخواستی متقاضیان است توسط راهنمایی و رانندگی تعیین می‌شود.
ماده۹ـ گواهینامه مجاز برای رانندگی با وسایل نقلیه خاص باید با توجه به اتاق و شاسی وسیله نقلیه و متناسب با نوع گواهینامه مربوط در جدول انواع گواهینامه‌ها موضوع ماده ۱۳ این آیین‌نامه، باشد.
ماده۱۰ـ دارنده گواهینامه موتورسیکلت پس از سه سال از اخذ گواهینامه و رسیدن به سن بیست و سه سال تمام می‌تواند با موتورسیکلت‌های با حجم موتور بیش از دویست سی سی نیز رانندگی نمایند.
تبصره ـ الحاق ۱۳۹۸/۰۶/۲۰ـ نحوه استفاده از موتورسیکلت‌های با حجم موتور بیش از دویست سی سی در امور عملیاتی و مأموریتی توسط کارکنان پایور و پیمانی نیروهای مسلح مطابق ضوابطی است که توسط نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران ابلاغ می‌شود.
ماده۱۱ـ اصلاح ۱۳۹۸/۰۶/۲۰ـ دارندگان گواهینامه هر پایه به استثنای گواهینامه‌های ویژه و موتورسیکلت می‌توانند با هر نوع وسایل نقلیه در نظر گرفته شده برای پایه قبل، رانندگی نمایند.
تبصره ـ الحاق ۱۳۹۸/۰۶/۲۰ـ رانندگی دارندگان گواهینامه پایه سوم با وسایل نقلیه سواری در حوزه حمل و نقل عمومی در صورت سپری شدن دو سال از اخذ گواهینامه رانندگی پایه سوم و داشتن حداقل سن ۲۳ سال تمام بلامانع است.
ماده۱۲ـ برای رانندگی با وسایل نقلیه دارای جرثقیل، دارا بودن گواهینامه متناسب با نوع و کاربری وسیله نقلیه در جدول انواع گواهینامه‌ها موضوع ماده ۱۳ این آیین‌نامه، الزامی است.
ماده۱۳ـ گواهینامه هایی که بر اساس مقررات قبلی صادر شده‌اند به شرح و مطابق جدول زیر معادل سازی می‌شوند:
۱ـ الف ـ پایه یک گروه « پ » و « ت » معادل پایه یکم
۲ـ پایه دوم و (ب ـ ۲) معادل پایه دوم
۳ـ (ب ـ ۱) معادل پایه سوم
۴ـ موتورسیکلت با رعایت ماده (۱۰) این آیین‌نامه، معادل موتورسیکلت
جدول طبقه‌بندی انواع گواهینامه‌های رانندگی
ردیف نوع و یا پایه وسایل نقلیه مجاز برای رانندگی گواهینامه پیش نیاز شرط سنی
۱ موتورسیکلت انواع موتورسیکلت ـ ۱۸ سال تمام
۲ پایه سوم وسایل نقلیه موتوری با حداکثر مجموع ـ ۱۸ سال تمام
وزن و ظرفیت بار ۵ /۳ تن و یا برای حمل
حداکثر ۹ نفر سرنشین با احتساب راننده
۳ پایه دوم وسایل نقلیه موتوری با حداکثر مجموع پایه سوم ۲۳ سال تمام
وزن و ظرفیت بار ۶ تن و یا برای حمل
حداکثر ۲۶ نفر سرنشین با احتساب راننده
۴ پایه یکم وسایل نقلیه موتوری با مجموع وزن و پایه دوم ۲۵ سال تمام
ظرفیت بار بیش از ۶ تن و یا برای حمل
حداکثر بیش از ۲۶ نفر سرنشین
۵ ویژه انواع وسیله نقلیه عمرانی، صنعتی، کشاورزی ـ ۲۰ سال تمام
و کارگاهی
ماده۱۴ـ وضعیت ظاهری درخواست‌کننده گواهینامه، از جهت وجود نقص عضو، با گواهی سلامت جسمی و روانی صادر شده از مراکز مجاز پزشکی به وسیله افسران کارشناس راهنمایی و رانندگی تطبیق داده می‌شود و در صورت وجود مغایرت، موضوع به کمیسیون پزشکی نیروی انتظامی ارجاع می‌شود.
ماده۱۵ـ درخواست‌کننده هر نوع گواهینامه رانندگی باید مدارکی را که از طرف راهنمایی و رانندگی اعلام می‌شود به مراجع آگهی شده ارایه نماید.
ماده۱۶ـ مندرجات گواهینامه رانندگی شامل جدول انواع گواهینامه، پایه گواهینامه رانندگی، شناسه اطلاعات دارنده، مدت اعتبار، مشخصات راننده (کد ملی)، نام واحد صادر‌کننده، امضای مقام صادر‌کننده، شماره و تاریخ صدور، عکس درخواست‌کننده، مهر واحد صدور و سایر مشخصات مرتبط با نوع گواهینامه حسب تشخیص راهنمایی و رانندگی می‌باشد.
ماده۱۷ـ هر گاه درخواست‌کننده گواهینامه رانندگی در آزمایشهای مربوط موفق شود، گواهینامه رانندگی وی پس از رؤیت مدارک لازم صادر و به او تسلیم خواهد شد. دارنده گواهینامه موظف است ظرف یک ماه پیش از پایان مهلت مقرر، برای تجدید، تمدید مدت اعتبار یا تعویض آن به گواهینامه معادل به راهنمایی و رانندگی مراجعه نماید. راهنمایی و رانندگی هنگام تجدید، تمدید یا تعویض گواهینامه، ضمن دریافت گواهی سلامت جسمی و روانی از درخواست‌کننده، می‌تواند آزمونهای لازم را از وی به عمل آورد. مأموران راهنمایی و رانندگی و پلیس راه موظفند هنگام بررسی گواهینامه رانندگان در صورتی که تاریخ اعتبار آن سپری شده باشد، گواهینامه رانندگی را با ارایه رسید اخذ و پس از اعمال قانون، گواهینامه یاد شده را برای تمدید یا تجدید به اداره مربوط ارسال نمایند. دارنده گواهینامه موظف است ظرف یک ماه با مراجعه به واحد مربوط برای دریافت گواهینامه رانندگی جدید اقدام نماید.
تبصره۱ـ دستورالعمل نحوه زمان‌بندی و ضوابط چگونگی انجام آزمونها تجدید، تمدید اعتبار و تجدید آزمون در صورت مردود شدن درخواست‌کننده توسط راهنمایی و رانندگی تهیه می‌شود.
تبصره۲ـ دریافت هر گونه خدمات مربوط به گواهینامه رانندگی منوط به ارایه مفاصا حساب تخلفات رانندگی فرد متقاضی می‌باشد.
ماده۱۸ـ در صورتی که دارنده یک نوع گواهینامه بخواهد برای دریافت نوع دیگر گواهینامه اقدام نماید، موظف است در آزمونهای مربوط شرکت کند. پس از قبول شدن، چنانچه گواهینامه قبلی پیش نیاز دریافت گواهینامه مورد درخواست باشد، گواهینامه قبلی از درخواست‌کننده اخذ و گواهینامه جدید صادر و به وی تحویل می‌شود.
ماده۱۹ـ رانندگی با هر نوع تاکسی و وسایل نقلیه عمومی در شهرها و وسایل نقلیه عمومی جاده ای، علاوه بر گواهینامه رانندگی متناسب، حسب مورد نیازمند داشتن مجوز از شهرداری و یا دفترچه کار یا برگ صادر شده از سوی وزارت راه و شهرسازی می‌باشد.
ماده۲۰ـ در صورتی که گواهینامه رانندگی مفقود شود یا از بین برود، دارنده آن می‌تواند درخواست صدور المثنی نماید، پس از احراز درستی ادعای درخواست‌کننده و سپری شدن حداکثر دو ماه از زمان اعلام، گواهینامه المثنی صادر و به وی تسلیم می‌شود.
ماده۲۱ـ در صورت فقدان گواهینامه در اثر حوادثی از قبیل آتش سوزی، سیل و زلزله با ارایه گواهی از مراجع ذی صلاح، گواهی موقت رانندگی برای مدت انتظار صادر می‌شود.
ماده۲۲ـ دارندگان گواهینامه‌های معتبر خارجی (اعم از ایرانیان یا خارجیان) می‌توانند تا شش ماه پس از ورود، در ایران رانندگی نمایند. در صورت تمایل به ادامه رانندگی در ایران باید نسبت به تبدیل گواهینامه خارجی خود به گواهینامه ایرانی اقدام نمایند.
ماده۲۳ـ تبدیل گواهینامه‌های رانندگی معتبر صادر شده از کشورهای خارجی که گواهینامه صادر شده از ایران در قلمرو سرزمینی آنان برای رانندگی معتبر محسوب می‌شود، با رؤیت ترجمه و اصل گواهینامه خارجی و سایر مدارک لازم و احراز سلامت جسمی و روانی درخواست‌کننده صورت می‌پذیرد. در موارد دیگر تبدیل گواهینامه‌های رانندگی با تأیید وزارتخانه‌های کشور و امور خارجه صورت می‌پذیرد.
ماده۲۴ـ ماموران سیاسی و کنسولی و اعضای سازمانهای بین‌المللی می‌توانند برای تبدیل گواهینامه‌های خود مدارک مندرج در ماده (۲۳) این آیین‌نامه را حسب مورد از طریق وزارتخانه‌های امور خارجه و کشور به راهنمایی و رانندگی ارسال نمایند.
ماده۲۵ـ صدور گواهینامه مجدد برای کسانی که گواهینامه رانندگی آنان توقیف شده باشد امکان پذیر نیست و در صورت صادر شدن و تحویل از درجه اعتبار ساقط می‌باشد و به وسیله راهنمایی و رانندگی اخذ و ابطال خواهد شد.
ماده۲۶ـ راهنمایی و رانندگی موظف است در صورتی که گواهینامه رانندگی اشتباه یا ناقص صادر شده باشد از دارنده آن اخذ و پس از رفع اشتباه و نقص، گواهینامه صحیح صادر کند و به وی تحویل دهد.
ماده۲۷ـ هرگاه دارنده گواهینامه یکی از شرایط پزشکی موضوع ماده ۶ این آیین‌نامه را از دست بدهد، موظف است ظرف یک ماه به راهنمایی و رانندگی مراجعه نماید. راهنمایی و رانندگی دارنده گواهینامه را برای انجام معاینات و آزمایشهای ضروری پزشکی به مراکز پزشکی مجاز معرفی می‌نماید. در صورت احراز عدم وجود شرایط و صلاحیت رانندگی توسط مراکز یاد شده، گواهینامه از وی اخذ و ابطال می‌شود. در صورت تقاضا، حسب مقررات گواهینامه متناسب با شرایط جسمانی وی تعیین و پس از صدور به وی تسلیم می‌شود.
تبصره ـ در صورت کشف نقص عضو مؤثر از سوی مأموران راهنمایی و رانندگی و عدم قید آن در گواهینامه رانندگی، گواهینامه رانندگی اخذ می‌شود و تا زمان بررسی‌های پزشکی و اعلام امکان صدور گواهینامه مجدد، دارنده گواهینامه حق رانندگی ندارد.
ماده۲۸ـ در صورت ارتکاب و تعدد تخلفات مهم و پرخطر رانندگی، بر اساس قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی مصوب ۱۳۸۹ با راننده متخلف رفتار خواهد شد.
ماده۲۹ـ نحوه، شرایط و تعیین مسئول صدور گواهینامه راهبران انواع وسایل حمل و نقل ریلی شهری و حومه، برابر دستورالعملی خواهد بود که به تصویب شورای عالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور می‌رسد.
ماده۳۰ـ راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران مکلف است تا پایان برنامه پنجساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۳۸۹ نسبت به الکترونیکی نمودن خدمات صدور گواهینامه رانندگی اقدام نماید.
معاون اول رئیس جمهور ـ محمدرضا رحیمی
* خلاصه مدافعات طرف شکایت:
لذا در مورد شکایت به جهت ملاحظات کلی ناظر بر پیشگیری از تصادفات و حفظ نظم و امنیت عمومی بوده و ارائه گواهی سلامت جسمانی و روانی مؤید آن است ملاک قرار گرفتن سن ۱۸ تمام هیچ ارتباطی با قد و وزن درخواست‌کننده صدور گواهینامه رانندگی ندارد از جهت حدود اختیار طبق اصل ۱۳۸ قانون اساسی هیأت وزیران در راستای انجام وظایف اداری تأمین اجرای قوانین و تنظیم سازمانهای اداری مجاز به وضع قانون است رد شکایت مورد تقاضاست.
*پرونده کلاسه ۰۲۰۰۳۸۱ هـ ت با موضوع "ابطال شق (۱) از بند «الف» ماده ۲ و شق (۱) از بند «ب» ماده ۲ و عبارت ۱۸ سال تمام از ستون شرط سنی ردیف‌های (۱) و (۲) طبقه‌بندی انواع گواهینامه‌های رانندگی مندرج در ماده ۱۳ آیین‌نامه صدور انواع گواهینامه‌های رانندگی"در جلسه هیأت تخصصی اداری و امور عمومی مطرح و به شرح آتی رأی صادر گردید:
رأی هیأت تخصصی اداری و امور عمومی دیوان عدالت اداری
مطابق اصل یکصد و سی و هشتم قانون اساسی، علاوه بر مواردی که هیأت وزیران یا وزیری مأمور تدوین آیین‌نامه‌های اجرایی قوانین می‌شود، هیأت وزیران حق دارد برای انجام وظایف اداری و تأمین اجرای قوانین و تنظیم سازمانهای اداری به وضع تصویب‌نامه و آیین‌نامه بپردازد. هر یک از وزیران نیز در حدود وظایف خویش و مصوبات هیأت وزیران حق وضع آیین‌نامه و صدور بخشنامه را دارد ولی مفاد این مقررات نباید با متن و روح قوانین مخالف باشد. نظر به اینکه تعیین شرایط سنی مقرر در آیین‌نامه و جدول طبقه‌بندی انواع گواهینامه‌های رانندگی مندرج در ماده ۱۳ آیین‌نامه صدور انواع گواهینامه‌های رانندگی، ناظر بر پیشگیری از تصادفات و حفظ نظم و امنیت عمومی و در راستای انجام وظایف اداری وزارت کشور به عنوان یکی از وظایف و مأموریت‌های این وزارتخانه وضع شده است بنابراین بند «الف» ماده ۲ و شق (۱) از بند «ب» ماده ۲ و عبارت ۱۸ سال تمام از ستون شرط سنی ردیف‌های (۱) و (۲) طبقه‌بندی انواع گواهینامه‌های رانندگی مندرج در ماده ۱۳ آیین‌نامه صدور انواع گواهینامه‌های رانندگی، مغایرتی با قانون ندارد و در نتیجه مستنداً به بند «ب» ماده ۸۴ قانون دیوان عدالت اداری با آخرین اصلاحات و الحاقات بعدی مصوب سال ۱۴۰۲، رأی به رد شکایت صادر می‌شود؛ این رأی ظرف بیست روز از تاریخ صدور، از سوی رئیس ارزشمند یا ده نفر از قضات گرانقدر دیوان عدالت اداری قابل اعتراض است.
رئیس هیأت تخصصی اداری و امور عمومی دیوان عدالت اداری ـ زین‌العابدین تقوی